Đức Cha Retord Liêu Vị Giám Mục Của Thánh Giá

2024-12-03 • 0 likes • 1 views

BBenjamin

Đức Cha Retord Liêu Vị Giám Mục Của Thánh Giá
Châu Sơn - 2024

Tác giả: Đức Tổng Giám Mục Giuse Ngô Quang Kiệt
Bìa : Ảnh Đinh Thái
Thiết kế và trình bày : Thiên Minh Design
Sửa bản in : Du Thăng
____________________
Ghi nhớ 25 năm sứ vụ mục tử

1 of 221

ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT

ĐỨC CHA RETORD LIÊU

VỊ GIÁM MỤC

CỦA

THÁNH GIÁ

In lần thứ nhất: 2020

In lần thứ hai: 2021

In lần thứ ba: 2024

Có sửa chữa và bổ sung

về nhà thờ Đồng Bầu

Châu sơn

2024

Loading page 2...

Loading page 3...

Loading page 4...

Loading page 5...

Loading page 6...

Loading page 7...

Loading page 8...

Loading page 9...

Loading page 10...

Loading page 11...

Loading page 12...

Loading page 13...

Loading page 14...

Loading page 15...

Loading page 16...

Loading page 17...

Loading page 18...

Loading page 19...

Loading page 20...

Loading page 21...

Loading page 22...

Loading page 23...

Loading page 24...

Loading page 25...

Loading page 26...

Loading page 27...

Loading page 28...

Loading page 29...

Loading page 30...

Loading page 31...

Loading page 32...

Loading page 33...

Loading page 34...

Loading page 35...

Loading page 36...

Loading page 37...

Loading page 38...

Loading page 39...

Loading page 40...

Loading page 41...

Loading page 42...

Loading page 43...

Loading page 44...

Loading page 45...

Loading page 46...

Loading page 47...

Loading page 48...

Loading page 49...

Loading page 50...

Loading page 51...

Loading page 52...

Loading page 53...

Loading page 54...

Loading page 55...

Loading page 56...

Loading page 57...

Loading page 58...

Loading page 59...

Loading page 60...

Loading page 61...

Loading page 62...

Loading page 63...

Loading page 64...

Loading page 65...

Loading page 66...

Loading page 67...

Loading page 68...

Loading page 69...

Loading page 70...

Loading page 71...

Loading page 72...

Loading page 73...

Loading page 74...

Loading page 75...

Loading page 76...

Loading page 77...

Loading page 78...

Loading page 79...

Loading page 80...

Loading page 81...

Loading page 82...

Loading page 83...

Loading page 84...

Loading page 85...

Loading page 86...

Loading page 87...

Loading page 88...

Loading page 89...

Loading page 90...

Loading page 91...

Loading page 92...

Loading page 93...

Loading page 94...

Loading page 95...

Loading page 96...

Loading page 97...

Loading page 98...

Loading page 99...

Loading page 100...

Loading page 101...

Loading page 102...

Loading page 103...

Loading page 104...

Loading page 105...

Loading page 106...

Loading page 107...

Loading page 108...

Loading page 109...

Loading page 110...

Loading page 111...

Loading page 112...

Loading page 113...

Loading page 114...

Loading page 115...

Loading page 116...

Loading page 117...

Loading page 118...

Loading page 119...

Loading page 120...

Loading page 121...

Loading page 122...

Loading page 123...

Loading page 124...

Loading page 125...

Loading page 126...

Loading page 127...

Loading page 128...

Loading page 129...

Loading page 130...

Loading page 131...

Loading page 132...

Loading page 133...

Loading page 134...

Loading page 135...

Loading page 136...

Loading page 137...

Loading page 138...

Loading page 139...

Loading page 140...

Loading page 141...

Loading page 142...

Loading page 143...

Loading page 144...

Loading page 145...

Loading page 146...

Loading page 147...

Loading page 148...

Loading page 149...

Loading page 150...

Loading page 151...

Loading page 152...

Loading page 153...

Loading page 154...

Loading page 155...

Loading page 156...

Loading page 157...

Loading page 158...

Loading page 159...

Loading page 160...

Loading page 161...

Loading page 162...

Loading page 163...

Loading page 164...

Loading page 165...

Loading page 166...

Loading page 167...

Loading page 168...

Loading page 169...

Loading page 170...

Loading page 171...

Loading page 172...

Loading page 173...

Loading page 174...

Loading page 175...

Loading page 176...

Loading page 177...

Loading page 178...

Loading page 179...

Loading page 180...

Loading page 181...

Loading page 182...

Loading page 183...

Loading page 184...

Loading page 185...

Loading page 186...

Loading page 187...

Loading page 188...

Loading page 189...

Loading page 190...

Loading page 191...

Loading page 192...

Loading page 193...

Loading page 194...

Loading page 195...

Loading page 196...

Loading page 197...

Loading page 198...

Loading page 199...

Loading page 200...

Loading page 201...

Loading page 202...

Loading page 203...

Loading page 204...

Loading page 205...

Loading page 206...

Loading page 207...

Loading page 208...

Loading page 209...

Loading page 210...

Loading page 211...

Loading page 212...

Loading page 213...

Loading page 214...

Loading page 215...

Loading page 216...

Loading page 217...

Loading page 218...

Loading page 219...

Loading page 220...

Loading page 221...

Transcript of the document

Page 1 - Vietnamese - : ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ In lần thứ nhất 2020 In lần thứ hai 2021 In lần thứ ba 2024 Có sửa chữa và bổ sung về nhà thờ Đồng Bầu Châu sơn
Page 2 - Vietnamese - : 2 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ Bìa Ảnh Đinh Thái Thiết kế và trình bày Thiên Minh Design Sửa bản in Du Thăng Ghi nhớ 25 năm sứ vụ mục tử
Page 3 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 3 MỤC LỤC LỜI MỞ 5 ƠN GỌI 12 LÊN ĐƯỜNG 29 NHẬP GIA 44 MỤC TỬ 63 MỤC VỤ 78 ĐÀO TẠO 95 PHÁT TRIỂN 113 TÌNH YÊU 131 THÁNH GIÁ 149 NÚI SỌ 163 THAM KHẢO 177 PHỤ LỤC 1 180 VÈ ĐỨC CHA LIÊU 180 1Đức cha Retord Liêu viếng xác Cố Bonnard Hương tại Vĩnh trị 2Ông Bá Tâm cõng Đức cha Retord Liêu trên đường ẩn trốn 183 3Đức cha Theurel Chiêu đi bốc mộ Đức cha Retord Liêu 184 4Vè cấm Đạo Gia Tô 187 PHỤ LỤC 2 197 NHÀ THỜ CŨ 197 NHÀ THỜ MỚI 198 1Nhà sàn 200
Page 4 - Vietnamese - : 4 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT 2Bếp lửa 202 3Giữ lửa 204 4Gác bếp Rớng 207 5Trống đồng 209 6Cồng chiêng 211 7Thạp đồng 214 VÀI HÌNH ẢNH 215 1Phác thảo nhà thờ 215 2Phác thảo bàn thờ 216 3Phác thảo Tượng Đức Mẹ Thánh Giuse 217 4Phác thảo kính mầu 218 5Đàng Thánh giá 219
Page 5 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 5 LỜI MỞ Khi tôi về Đan viện Châu sơn một linh mục trẻ nói với tôi Gần đây có mộ Đức cha Liêm Tôi nói Nếu là Đức cha Liêm thuộc địa phận Bùi chu sao lại có mộ ở đây Nhưng khi biết đó là mộ Đức cha Liêu tôi vội đến viếng vì Đức cha Pierre André Retord Liêu là Giám mục Giáo phận Tây Đàng Ngoài tức Hà nội Trước đây tôi đã đọc quyển Lịch sử Địa phận Hà nội trong đó Hồng Nhuệ Nguyễn khắc Xuyên ghi ngài được an táng tại Đồng Bầu Hà nam Có phải trước kia Đồng Bầu thuộc tỉnh Hà nam chăng Nhưng nay thì Đồng Bầu thuộc tỉnh Hoà bình là một họ của giáo xứ Khoan Dụ cách thị trấn Chi Nê hai cây số Khi đến nơi tôi rất ấn tượng vì vẻ đơn sơ nhưng trang trọng của ngôi mộ Ngôi mộ đơn sơ vì tổng thể chỉ gồm một ngọn tháp nhỏ thân mộ và một thánh giá trước mộ Ngọn tháp xây bằng gạch cao khoảng ba thước Hình kim tự tháp hạ thách thượng thu Có trát áo vữa nhưng không có đường nét cầu kỳ không vôi ve mầu sắc thuần một mầu vữa đạm bạc Thân mộ xây tam cấp bằng những viên đá xô bồ Ngôi mộ khá bề thế cho thấy người xây mộ đã đặt tất cả sự trân trọng trong đó Trước mộ là một thánh giá nhỏ cao khoảng bốn mươi phân bằng đá thô nhám với
Page 6 - Vietnamese - : 6 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT những nét chạm khắc khá tinh xảo Chiêm ngắm ngôi mộ có thoáng chút ngậm ngùi Ngậm ngùi vì trải qua thời gian một trăm năm mươi năm ngôi mộ đã bị hư hại nhiều Ngọn tháp đầu mộ kết cấu rất chắc chắn do bị đạn và chân tháp bị mối xông đã nghiêng đến 45 độ tuy không bị hư hao nhưng trông như đang muốn đổ sập xuống Phần chính ngôi mộ trông mới thật tang thương Tam cấp xây bằng đá tự nhiên đã rời rạc đổ vỡ Phần mặt trên cùng càng thảm hại Gạch thẻ đã bị lật tung lên hỗn độn như vừa bị những bàn tay thô bạo tàn phá Một thân cây dại khá lớn mọc ở chính giữa che kín cả ngôi mộ hoang tàn Rễ cây to lớn làm bật tung tất cả những viên gạch già nua trăm tuổi Người ta nói vào thời khó khăn có kẻ đã đào trộm ngôi mộ vì tưởng có chôn giấu vàng bạc châu báu Thánh giá trước mộ đã bị gãy Nhưng nét chữ vẫn còn đọc được Mặt trước thánh giá khắc chữ Petrus Liêu Bên trái có khắc các chữ số 1858 là năm ngài qua đời Bên phải có các chữ số 1893 phỏng đoán là năm lập mộ Ngôi mộ tang thương nằm giữa ngọn đồi hoang vu cỏ dại mọc cao lối vào sình lầy nên trông càng điêu tàn Một cảnh hoang phế không người tới lui chăm sóc Một trăm năm mươi năm rồi còn gì Thời cuộc bao biến động Lại nằm trong vùng rừng sâu núi thẳm Thật ngậm ngùi Ngậm ngùi vì cuộc đời một vị chủ chăn hăng say nhiệt thành nhưng suốt cuộc đời gian khổ Phần lớn thời gian
Page 7 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 7 làm Giám mục của ngài là lẩn trốn trong núi rừng Một Giám mục không ngai toà không nhà thờ không nhà ở Thường lấy rừng làm nhà hang núi làm nhà thờ cỏ cây làm thực phẩm Đi chân không và đi bộ qua biết bao sỏi đá gai góc Cuộc sống thiếu thốn trong rừng núi nhịn đói nhịn khát mưa nắng dãi dầu lại thêm rừng thiêng nước độc đã khiến ngài đau yếu liên miên Ngài không được diễm phúc tử vì đạo nhưng đã vì trốn chạy bắt bớ mà bỏ xác nơi hoang vu xa xôi hẻo lánh này Nhưng càng chiêm ngắm ngôi mộ càng nhớ đến hình ảnh vị chủ chăn tài đức nỗi ngậm ngùi dần dần tan biến nhường chỗ cho tâm tình khâm phục Trước là khâm phục người thiết kế ngôi mộ Từ tổng thể đến chi tiết đều đẹp đẽ hài hoà trang trọng và có ý nghĩa thâm sâu Mộ Đức cha Retord Liêu nằm giữa trùng điệp núi đồi vây quanh Những ngọn núi nhấp nhô với khoảng sáu mươi đỉnh nhọn tạo thành một hình tròn bao quanh ngôi mộ giống như triều thiên hùng vĩ tôn vinh cuộc đời của vị lãnh đạo tài ba đức độ Dưới chân núi là những mảnh ruộng lúa bằng phẳng rất hiếm có ở miền đất chỉ có đồi cùng núi này Và giữa sóng lúa vàng nhô lên một ngọn đồi xanh mướt như hòn đảo nổi bật giữa đại dương Như hạt nhân của một quả chín vàng Như một viên ngọc xanh biếc nằm giữa kho vàng châu báu Như người thợ gặt say sưa giữa cánh đồng lúa chín đợi chờ Như người thủ lãnh uy nghi lãnh đạo đoàn chiên vượt qua sóng gió Đó chính là nơi Đức cha Retord Liêu an nghỉ
Page 8 - Vietnamese - : 8 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT Ngọn tháp ở đầu mộ đơn sơ nhưng không thiếu vẻ trang trọng Dưới vuông vức và trên thu lại thon nhỏ Đơn sơ mộc mạc như cuộc đời đầy gian lao khốn khó của vị mục tử Nhưng vẫn sừng sững uy nghi như vị thuyền trưởng vững vàng ở đầu sóng ngọn gió lãnh đạo Giáo phận Tây Đàng Ngoài vượt qua phong ba bão táp của những cơn bắt bớ khốc liệt dưới ba triều vua Minh Mạng Thiệu Trị Tự Đức Qua nhiều thập niên bắt bớ dữ dội nhưng dưới tài lèo lái của vị thuyền trưởng can trường Giáo phận Tây Đàng Ngoài không những bền vững mà còn phát triển mạnh mẽ Phần chính ngôi mộ vừa mạnh mẽ với hình thể kết cấu từ những viên đá thô nhám chắc chắn vừa uy nghi với kích thước khá lớn so với một ngôi mộ bình thường và với tam cấp đầy trang trọng Tuy chỉ đơn sơ với những vật liệu tự nhiên không mài dũa sơn phết nhưng nhìn vào ta thấy ngay ngôi mộ không tầm thường Mộ hướng nhìn về ngọn núi cao nhất trong dãy núi bao quanh Trên ngọn núi cao ấy có hang động nơi ngài đã ẩn trú trong thời gian trốn tránh cuộc bắt bớ Hang núi thật hiểm trở Vách núi dốc dác và trơn trượt Lại còn có cây lá han rất độc và ngứa Có những đoạn phải dùng dây đu lên Phải mất ba tiếng đồng hồ mới có thể leo đến nơi Hang rộng và sâu ngăn thành ba cấp Cửa hang là một tiền sảnh rộng Có thể qui tụ hàng trăm người Càng đi sâu vào hang càng tối và càng cao lên Mỗi tầng ngăn cách bằng những hàng thạch nhũ như bức tường rào tự nhiên và đẹp đẽ của một cung điện lộng lẫy Phía trong cùng có
Page 9 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 9 một vực sâu thăm thẳm có thể dùng làm nơi ẩn trú an toàn Tôi đã nhiều lần leo lên hang núi để cảm nghiệm những vất vả mà vị mục tử kiên cường đã trải qua Lần nào lên núi tôi cũng dâng lễ để tưởng nhớ một vị chủ chăn lỗi lạc và anh hùng Càng tìm hiểu cuộc đời của ngài tôi càng khâm phục một vị chủ chăn đức độ tài trí trổi vượt tầm nhìn xa rộng ý chí kiên cường lòng yêu mến thiết tha nằm trong trái tim ngùn ngụt nhiệt huyết Ngày càng có nhiều giáo dân đến viếng mộ ngài Đặc biệt giáo dân họ Cổ Liêu nơi ngài đã thành lập và được vinh dự mang tên ngài giáo dân Thạch Bích nơi có ông Bá Tâm đã cõng ngài đi trốn đương nhiên giáo dân Khoan Dụ và Đồng Bầu nơi ngài trú ẩn và được an táng giáo dân Sơn Miêng nơi ngài có trách nhiệm trực tiếp coi sóc khi còn là linh mục Tôi tin rằng sẽ còn có giáo dân Tân Độ Tuỵ Hiền Từ Châu Đàn Giản và những giáo xứ lân cận mà ngài đã phục vụ khi làm linh mục Khi xây dựng nhà thờ Đồng Bầu tôi được giáo dân Bút Sơn đem đến bài Vè Cấm Đạo Giatô Bài vè khá dài nói lên tâm tình kính mến của giáo dân Bút Sơn dành cho vị chủ chăn tài đức đặc biệt khi ngài ẩn trốn tại hang đá Bút Sơn trước khi trốn vào Đồng Bầu Ngày càng có nhiều người đến viếng mộ vì tỏ lòng ngưỡng mộ một vị chủ chăn kiệt xuất trong Giáo hội Vì thế tuy với tài liệu ít ỏi tôi cố gắng ghi lại một chút tiểu
Page 10 - Vietnamese - : 10 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT sử của ngài để mọi người hiểu biết yêu mến và noi gương ngài Đó chính là mục đích của tập sách này Mộ Đức cha Retord Liêu
Page 11: ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 11 Núi non bao quanh khu mộ
Page 12 - Vietnamese - : 12 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT ƠN GỌI Có những người được sinh ra cho một thời đại Ngay từ khi chào đời số phận cu a họ đã được định sẵn để phục vụ con người thời đại ấy Và trong suốt cuộc đời mọi biến cố dường như chỉ có một mục đích duy nhất là uốn nắn người ấy vào con đường đã định sẵn Đó là ý định nhiệm mầu của Thiên Chúa Như lời Thánh vịnh 138 Con mới là bào thai mắt Ngài đã thấy mọi ngày đời được dành sẵn cho con đều thấy ghi trong sổ sách Ngài trước khi ngày đầu của đời con khởi sự Tv 138 16 Đó chính là ơn gọi mà nhiều vị tông đồ tiên tri đã cảm nghiệm Như tiên tri Isaia Đức Chúa đã gọi tôi từ khi tôi còn trong lòng mẹ lúc tôi chưa chào đời Người đã nhắc đến tên tôi Is 491 Như tiên tri Giêrêmia Trước khi cho ngươi thành hình trong dạ mẹ Ta đã biết ngươi trước khi ngươi lọt lòng mẹ Ta đã thánh hoá ngươi Ta đặt
Page 13 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 13 ngươi làm ngôn sứ cho chư dân Gr 15 Và như Tông đồ Phaolô Thiên Chúa đã dành riêng tôi ngay từ khi tôi còn trong lòng mẹ và đã gọi tôi nhờ ân sủng của Người Gl 115 Ta có thể nói như thế về Đức cha Retord Liêu Chúa đã chọn ngài làm mục tử của thời ly loạn thời kỳ cấm cách dữ dội nhất trong lịch sử Giáo hội Việt nam trải qua ba triều vua Minh Mạng Thiệu Trị và Tự Đức Như để chuẩn bị cho ngài sống và làm mục tử trong thời kỳ ly loạn ấy Chúa cho ngài sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh đặc biệt khó khăn Đức cha Retord Liêu chào đời ngày 23 tháng 5 năm 1803 tại thị trấn Renaison trong tổng giáo phận Lyon một tổng giáo phận lâu đời và danh tiếng của nước Pháp đã từng được thánh Irênê cai quản Ngài ra đời vào một thời điểm cực kỳ khó khăn Nước Pháp vừa trải qua cuộc cách mạng 1789 kinh thiên động địa Cuộc cách mạng như một cơn địa chấn lớn khiến cơ cấu nước Pháp thay đổi tận gốc rễ Từ chính trị đến xã hội Từ tôn giáo đến kinh tế Trận địa chấn quá lớn khiến dư chấn lan rộng tới toàn thế giới Cuộc cách mạng khiến cả xã hội đảo lộn tận gốc rễ Hàng thập niên sau xã hội vẫn chưa ổn định kinh tế chưa kịp hồi phục lại thêm những vụ mất mùa liên tiếp khiến mọi người đặc biệt tầng lớp nông dân vốn đã khó khăn càng khó khăn hơn Anonyme ghi là 195 Nhưng Adrien Launay quả quyết ngày 235
Page 14 - Vietnamese - : 14 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT Tất cả những biến cố dồn dập ấy như đẩy gia đình Đức cha Retord Liêu vào cảnh cùng cực Cha mẹ ngài ông Jean Retord và bà Claudine Deschavannes là những người tín hữu thuần thành gương mẫu chuyên nghề trồng nho Vườn nho khiêm tốn của họ chỉ đủ chu cấp thực phẩm tối thiểu cho gia đình sống tạm trong thời thái bình kinh tế thịnh vượng Nhưng qua những biến động lại thêm nhiều năm thất bát không còn đủ sức nuôi dưỡng cả gia đình đông đúc với mười người con Như một giọt nước tràn ly em bé Retord Liêu sinh ra đúng vào lúc cả xã hội lẫn gia đình lâm vào hoàn cảnh tối tăm tồi tệ nhất Phải chăng Chúa muốn cho ngài phải sống trong hoàn cảnh tồi tệ nhất để cảm nghiệm để đồng hành với con người Và để sau này trong trách nhiệm mục tử ngài có thể hướng dẫn đoàn chiên vượt qua khó khăn Hoàn cảnh khó khăn không chỉ để đào tạo con người Chúa đã chọn mà còn để biểu lộ tình yêu thương quan phòng của Chúa Chúa không bao giờ để người tin cậy Chúa phải thất vọng Trong lúc mọi hi vọng của con người như vụt tắt Chúa lại hé mở một lối thoát nhiệm mầu Cảm thông với anh trai trong hoàn cảnh cùng cực cô Agathe Retord nhận cháu Retord Liêu về làm con nuôi khi bé chưa tròn một tuổi Ở với cô Agathe Retord em bé Retord Liêu được chăm sóc tử tế Đến tuổi đi học em cũng được cắp sách đến trường Từ tuổi thiếu niên Retord Liêu đã phát lộ những năng lực vượt trội Trí thông minh đặc biệt trí nhớ siêu phàm giúp cậu luôn đứng đầu trên bảng danh dự của nhà trường Học môn nào cũng xuất sắc kể cả những môn có vẻ trái ngược nhau như toán văn hội hoạ Ở sân chơi cậu thực thụ là một thủ lĩnh với tài ứng biến óc tháo vát ranh
Page 15 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 15 mãnh và khả năng lãnh đạo nhất là trong những trò chơi tập thể có tổ chức Chẳng thế mà đội của cậu luôn giành chiến thắng Nhưng vào nhà thờ cậu lại trở nên một thiên thần trong đội giúp lễ luôn túc trực trên bàn thờ Khi không giúp lễ thì cậu góp mặt trong ca đoàn thiếu nhi phục vụ thánh lễ bằng lời ca tiếng hát Thấy cậu bé thông minh lanh lợi đạo đức sốt sắng như thế ai cũng nghĩ Retord Liêu được sinh ra để làm linh mục Đó cũng là ý nguyện của cậu Nhưng khốn khó chưa chấm dứt Cuộc sống vừa nhen nhúm một chút hi vọng như cánh cửa đang từ từ hé mở phút chốc đóng sập lại Bầu trời vừa quang đãng bỗng lại tối đen Dường như Chúa muốn gia tăng khốn khó để cho vị mục tử mai sau vững vàng trong cơn thử thách lớn lao và có đầy đủ kinh nghiệm dẫn dắt đoàn chiên vượt qua sóng gió Đúng lúc cậu Retord Liêu muốn dâng mình làm linh mục cho Chúa thì mẹ nuôi Agathe Retord qua đời Còn ai có thể nâng đỡ cậu Đôi chân non nớt chưa đủ cứng cáp đã phải đi trên những con đường gồ ghề dốc dác Cảm nhận tiếng gọi quá mãnh liệt cậu đành phải bày tỏ ước nguyện với cha mẹ dù biết thật khó khăn cho các ngài Thật bế tắc Một đàng cha mẹ đạo đức luôn mong muốn cho con làm linh mục Nhưng đàng khác nhìn vào hoàn cảnh gia đình các ngài không tìm ra giải pháp khả thi Sau cùng mẹ ngài phải đau đớn bảo cậu Con biết gia đình ta quá nghèo không thể giúp con theo đuổi ơn gọi được Nghe câu trả lời ấy cậu Retord Liêu vô cùng buồn khổ
Page 16 - Vietnamese - : 16 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT Nhưng như một tâm hồn đã được rèn luyện và lớn lên trong khó khăn trong khốn khó cậu lại tỏ ra mạnh mẽ Những chướng ngại không làm nản lòng trái lại càng kích thích tăng thêm nghị lực giúp cậu quyết tâm vượt qua thử thách Cậu vẫn vui vẻ và tích cực phụ giúp gia đình chăn giữ đàn súc vật và chăm sóc vườn nho Tuy phải làm việc vất vả nhưng ước vọng làm linh mục vẫn như ngọn lửa luôn bừng cháy trong tâm hồn Chăn giữ đoàn vật ngoài đồng cỏ hay làm việc trong vườn nho cậu vẫn mang theo sách học Cậu vừa làm việc vừa tự học thêm tiếng Latinh với sự trợ giúp của người anh họ Claude Deschavannes Hai anh em cùng chia sẻ và khích lệ nhau trong ơn gọi Và cả hai sau này cùng trở nên những vị thừa sai Ngoài ra lúc rảnh rỗi cậu cũng được thày Gamot một thầy giáo làng biết tiếng Latinh dạy miễn phí Chúa chẳng phụ người có lòng Đóng cửa này Chúa lại mở cửa khác Lấy đi điều kiện sẵn có ngoài tầm tay Chúa lại tạo ra điều kiện mới trong tầm tay Một người không thể vượt qua khó khăn thì mọi người cùng nắm tay nhau vượt qua Dường như đó là tính cách của gia đình Retord Càng khó khăn càng phấn đấu Càng khó khăn càng chung tay góp sức để vượt khó Tất cả anh chị em trong nhà dưới sự hướng dẫn của người anh cả đồng tâm nhất trí xin hứa với cha mẹ làm việc gấp đôi Ban ngày đi làm thuê làm mướn Tối về làm cho gia đình Như thế sẽ có thêm điều kiện để Retord Liêu có thể theo đuổi ơn gọi Không còn gì sung sướng hơn Và cũng không gì cảm động hơn Thật là một gia đình hạnh phúc không phải vì tiền của nhưng vì lòng quảng đại và vì tình yêu thương hợp nhất Phải chăng vì cảm nghiệm được tình yêu thương trong
Page 17 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 17 gia đình mà sau này Đức cha Retord Liêu sống tràn đầy tình yêu thương với hết mọi người trong đại gia đình mà Thiên Chúa sẽ trao ban cho ngài Hết thời thử thách lại đến thời an ủi Ngài được gia nhập tiểu chủng viện Verrières khi đã mười tám tuổi Những ngày đầu ở tiểu chủng viện có phần nào bỡ ngỡ Chưa quen bạn bè Trừ môn Latinh và Pháp văn khá trôi chảy chú Retord Liêu chưa được học các môn khác như toán và sử địa Thế nhưng với trí thông minh xuất sắc Và nhất là với nỗ lực phấn đấu tuyệt vời chỉ ba tháng sau không những chú bắt kịp chương trình mà còn trổi vượt hơn các bạn đồng lớp nữa Vào chủng viện như cá gặp nước chủng sinh Retord Liêu tận dụng mọi thời giờ nghiến ngấu mọi bài học thực hành mọi lời giáo huấn đặc biệt chìm đắm trong mọi giờ cầu nguyện Ngoài việc nghiêm chỉnh tuân giữ chương trình chung của chủng viện chú còn lên cho mình một chương trình riêng với những đoan kết thâm sâu với những thực hành nghiêm ngặt để tiến xa hơn nữa trên đường tu đức Chủng sinh Retord Liêu không muốn để phí một thời khắc nào một giờ cầu nguyện nào một bài học nào một cơ hội hi sinh hãm mình nào vì chú nhận biết tất cả là một ân huệ lớn lao Thiên Chúa ban tặng Như mảnh đất khô cằn thấm hết những hạt mưa hạt sương từ trời tuôn xuống chú chủng sinh Retord Liêu mở hết con người hết linh hồn và hết trí khôn để đón nhận tất cả ân huệ Thiên Chúa ban tặng qua chương trình đào tạo của chủng viện Và vì thế chú tiến bộ vượt bậc không chỉ về tri thức mà còn về tư cách và trên hết về tu đức
Page 18 - Vietnamese - : 18 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT Tại văn khố tiểu chủng viện này còn lưu giữ lại mấy bài làm của chủng sinh Retord Liêu Một bài luận triết học nói về ước mơ bảo vệ sự thật và chiến đấu chống lại sự sai lầm Một bài luận văn chương viết theo thể ngâm khúc Bài có tựa đề Nơi bến bờ xa lạ Xin trích vài đoạn tiêu biểu Tôi vẫn còn quá trẻ Thế mà đã có một vực sâu thăm thẳm bao la tách lìa tôi khỏi quê hương Đó là cả một Đại Dương ngăn cách Tâm hồn kẻ lưu đầy bị xâu xé bởi muôn ngàn ray rứt buồn thương Lòng tôi thổn thức bâng khuâng Mắt tôi tuôn trào suối lệ Chỉ vì tôi đang phiêu bạt nơi bến bờ xa lạ Khi lòng nặng nỗi buồn tôi thường ra bờ biển Tôi hỏi sóng vì dường như chúng đến từ quê hương tôi Nhưng chúng như đàn thú dữ hung hăng Nhảy bổ vào nhau Rồi vỡ tan tành trên cát Chẳng nói gì về quê hương tôi Tôi không hiểu được ngôn ngữ của chúng Vì tôi đang trên một bến bờ xa lạ Bài văn nói lên lòng yêu mến quê hương tha thiết Quê hương là sự thật Nhưng có dự cảm về một cuộc sống phiêu lưu sau này Hết tiểu chủng viện Verrières qua triết học tại chủng viện Alix đến đại chủng viện Lyon thày Retord Liêu thăng tiến không ngừng như con thuyền thuận buồm xuôi gió
Page 19 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 19 Môn học lịch sử Giáo hội rất lôi cuốn thày Thày có ấn tượng mãnh liệt với các vị thừa sai đầu tiên băng rừng vượt biển đem Tin Mừng cho khắp thế giới Thày theo dõi tin tức về việc truyền giáo của Hội Thừa sai Ba lê trên tạp chí Truyền bá Đức tin lúc ấy đã có mặt trong chủng viện Từ đó nhen nhúm trong thày ước nguyện gia nhập Hội Thừa sai Ba lê để được đi truyền giáo cho những dân tộc ở những miền xa xăm đặc biệt tại Châu Á và miền Viễn Đông Ước mơ ấy được kín đáo ấp ủ vun đắp cho lớn dần chờ ngày được thực hiện Sau thời gian học tại đại chủng viện Lyon thày Retord Liêu được chịu chức phó tế Đây là một bước tiến quan trọng và quyết liệt đánh dấu một giai đoạn trưởng thành Nhìn lại hành trình đã qua thầy Retord Liêu không ngờ với biết bao khó khăn ngăn lối có những khó khăn như không thể vượt qua thế mà giờ đây vẫn đạt tới đích điểm mong chờ Càng ý thức về những khó khăn thày càng cảm nhận ơn Chúa dẫn đưa từng bước vượt bao chướng ngại để tới ngày hôm nay Càng ý thức ơn Chúa ban dư đầy trong cuộc đời tâm hồn thày càng dâng lên lời cảm tạ tri ân sâu xa và tha thiết Sau lễ phong chức vị tân phó tế viết trong nhật ký Lạy Chúa là tình yêu và là tất cả của con bây giờ con là phó tế con bây giờ hoàn toàn là của Chúa Từ những năm thơ ấu của con Chúa đã nắm lấy tay con mà dẫn dắt
Page 20 - Vietnamese - : 20 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT Chúa biết tất cả Chúa nhìn thấy lòng con Con biết lấy gì đáp trả lại Chúa đây Cảm xúc dâng tràn thầy quyết tâm sẽ dùng hết cuộc đời để phụng sự Chúa đi loan Tin Mừng cho muôn dân Nhưng đường đời còn đó với những thử thách Chịu chức phó tế rồi thày công khai trình bày ước nguyện muốn đi truyền giáo tại Viễn Đông Lập tức nhận được sự phản đối từ mọi phía Gia đình nói Cha đã khuất Mẹ đang đau buồn vì cảnh goá bụa lại mù loà không nên ra đi vào lúc này Giáo phận trả lời Lyon còn thiếu nhiều linh mục phải ưu tiên phục vụ giáo phận không nên bỏ giáo phận mà đi Ngay cả bạn bè cũng khuyên can Anh còn trẻ quá chưa thể ra đi vào lúc này Thày vâng phục nhưng không bị thuyết phục càng không bị khuất phục Như thói quen không bao giờ đầu hàng lùi bước trước khó khăn thày vẫn âm thầm cầu nguyện và nung nấu lý tưởng ra đi truyền giáo cho những người ở nơi xa xôi và nuôi dưỡng khao khát tử đạo ngày càng thêm sâu lắng và mãnh liệt Thày kiên trì cầu nguyện và chờ đợi cơ hội Ước nguyện của thày tiếp tục được nung nấu Và vẫn kín đáo bày tỏ khi có dịp Trong khoá thực tập giảng thuyết thày đã hùng hồn thuyết giảng Nếu trở về cội nguồn Kitô giáo tại đất nước ta phải cảm phục biết bao nhà truyền giáo tâm hồn tràn đầy nhiệt huyết Đã từ bỏ quê hương thân yêu Hi sinh những gì quí ADRIEN LAUNAY Mgr Retord et le Tonkin catholique bản dịch Bùi Oanh Hằng chưa xuất bản tr20
Page 21 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 21 giá nhất Vượt qua bao trùng dương sóng gió Đến rao giảng Tin Mừng cho nước ta Kéo ta ra khỏi sự chết Mở đôi mắt đức tin cho ta được thấy Mạnh mẽ và can đảm các ngài đã vượt qua bao gian nan thử thách Đập tan mọi ngẫu tượng tà thần San bằng mọi đền đài của chúng Và từ trên đống đổ nát xây lên những cung điện nguy nga dâng hiến cho Thiên Chúa Hân hoan biết bao khi chiêm ngưỡng những dấu tích này Những dấu tích chiến thắng trên các ngẫu tượng và tà thuyết Càng thêm xác tín tôn giáo cao cả của những người đã xây lên những đền thờ ấy Những người đã lấy máu mình vun tưới làm cho nền móng chúng càng thêm vững chắc Đầy lòng biết ơn và thán phục chúng ta kêu lên đẹp đẽ và vinh dự biết bao những người đi xây đắp đức tin như vậy Hiển nhiên thầy Retord Liêu coi đó là mẫu hình lý tưởng Và cũng là chương trình hành động của thầy trong tương lai Việc học hoàn thành tốt đẹp thày Retord Liêu được chịu chức linh mục ngày 31 tháng 5 năm 1828 khi vừa tròn hai mươi lăm tuổi Tuổi trẻ với bao mơ ước bao chương trình hành động được ấp ủ Tuy nhiên việc ưu tiên số một vẫn là sống với Chúa kết hợp với Chúa và tập luyện các ADRIEN LAUNAY sđd tr 2021
Page 22 - Vietnamese - : 22 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT nhân đức Tân linh mục tĩnh tâm sốt sắng Và để có đường hướng vững chắc giúp tiến triển trên đường tu đức ngài lập tức đề ra một qui luật sống Qui luật không cốt ở hình thức nhưng là nội dung Không cần rườm rà nhiều điều phức tạp Nhưng chỉ cần đi vào cốt lõi và căn tính linh mục Không cần làm nhiều hơn Nhưng phải làm tốt hơn Ngay từ những ngày đầu tiên trong chức vụ linh mục vị tân linh mục đã ghi trong sổ tay những quyết định quan trọng định hướng cho đời linh mục Ngài viết Mỗi cuộc sống đều có mục tiêu với người chiến sĩ là vinh quang với nhà bác học là uy tín với thương gia là tài sản với người cha gia đình là con cái với kitô hữu là ơn cứu độ và tôi một linh mục tôi xin khẳng định tôi muốn nên thánh Thiên Chúa và các linh hồn luôn ở trước mặt tôi Chúa Giêsu hành động các thánh trợ giúp còn tôi hy sinh Bao lâu có thể tôi sẽ dâng thánh lễ ngay sau kinh sáng với lòng sốt mến cao nhất Mỗi khi ăn tối tôi sẽ luôn hãm mình một chút ăn những thứ bình thường tôi sẽ không uống rượu uống rượu là đổ dầu vào lửa Tôi sẽ đọc lại quy định này ít là mỗi tháng một lần vào ngày tĩnh tâm hàng tháng và tôi sẽ tự ra việc đền tội nếu chưa thực hiện đầy đủ Đó là những phương thế tôi sẽ dùng để giữ gìn đời sống linh mục của tôiKhông tin tưởng bản thân nhưng tin tưởng nơi Chúa sẽ là mái nhà che chở đời linh mục và rồi tôi sẽ chiến đấu tôi sẽ chiến thắng và chiến
Page 23 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 23 thắng cao quý nhất là chiếm được nước trời Tôn vinh Chúa Giêsu Tôn vinh Mẹ Maria Thoạt tiên Đức Tổng giám mục Lyon bổ nhiệm ngài về xứ Tartare Nhưng vì cha xứ và cha phó xứ Saint Georges tha thiết nài xin Nên Đức Tổng nhượng bộ cử ngài về làm phó xứ Saint Georges Tại đây ngài trở thành rất thân thiết với cha phó Laurens Sau này hai cha đã trao đổi thư từ rất nhiều để an ủi và giúp đỡ nhau trong đời sống tông đồ Saint Georges là một giáo xứ nhà quê đa số giáo dân là người lao động tuy không gia u có nhưng có đức tin sâu xa Ngay trong những năm tháng đầu tiên đời linh mục ngài đã ghi đậm dấu ấn bằng một đời sống thánh thiện một chương trình mục vụ nghiêm túc một đời sống chan hoà với một trái tim yêu mến tha thiết Không ai có thể phủ nhận đời sống thánh thiện của ngài được biểu lộ trong những giờ cầu nguyện sâu xa trong việc dâng thánh lễ sốt sắng trong cử hành bí tích nghiêm túc mà còn trong thái độ luôn tự chủ tiết độ hi sinh quên mình Ngài quan tâm đến tất cả các tầng lớp trong giáo xứ nên có chương trình cho mọi giới Dạy giáo lý cho thanh thiếu niên Đào tạo trẻ giúp lễ Giảng dạy cho người lớn Thăm viếng người đau yếu Làm việc rất nghiêm túc Tổ chức có kỷ luật trật tự Nhưng với trái tim bác ái Ngài đặc biệt ADRIEN LAUNAY sđd tr 2425
Page 24 - Vietnamese - : 24 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT yêu thương người nghèo Và cùng sống nghèo với họ Ngài sẵn sàng chia sẻ tất cả kể cả quần áo và giầy dép Tất cả mọi người đều vừa tôn kính vừa yêu mến ngài Tất cả mọi người đều trở thành bạn hữu của ngài Không chỉ trong thời gian ba năm ngài ở với giáo xứ nhưng còn bền vững suốt đời Nên sau này khi đã làm giám mục ở Việt nam giữa bộn bề công việc và cả những lúc lo sợ trốn chạy ngài vẫn nhớ đến từng người vẫn trả lời thư cho từng người với những lời tâm sự lời khuyên nhủ vừa vui tươi vừa nghiêm túc Ta sẽ đề cập đến chuyện này sau Nhưng tầm bao quát của ngài vươn ra khỏi ranh giới giáo xứ Trái tim mục tử của ngài muốn ôm ấp tất cả mọi người không thuộc về giáo xứ trong tình yêu thương của Chúa Đó là khát vọng khôn nguôi trong tâm hồn Đó cũng là dấu hiệu báo trước ngài sẽ làm việc trên những đồng lúa mênh mông bao la Vì thế ngài đã gặp gỡ những người khô khan những người bỏ đạo những người lạc đạo Qua những tiếp xúc họ cảm nhận được cả tình bạn chân thành của ngài lẫn chân lý cao siêu của giáo lý Trong số đó có hai trường hợp mà dân chúng Saint Georges ghi nhận và cảm phục Một phụ nữ Tin Lành đã đến gặp ngài vì bà cảm thấy mình sống trong tối tăm và muốn thấy ánh sáng Ngài nói chuyện với bà nhiều lần Với hết tâm hồn và trí khôn và bằng những ngôn từ cuốn hút bằng những suy tư nghiêm túc tự nhiên thốt ra từ miệng ngài ngài đã dẫn dắt bà trở lại đạo công giáo trong bình an và vui sướng
Page 25 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 25 Với một linh mục đã lạc đường theo tà thuyết thì khó hơn Người sai lạc không những ương ngạnh mà còn thách thức các linh mục khác Cha Retord Liêu đã phải chấp nhận một cuộc tranh luận Với điều kiện là kẻ thua cuộc phải đầu phục đối phương Cuộc tranh luận rất căng thẳng diễn ra trước sự chứng kiến của các nhân chứng được tuyển chọn Trong cuộc tranh luận na y người biện hộ cho sự sai lầm bị cứng miệng ở tất cả mọi điểm cuối cùng đành phải rời bỏ hàng ngũ lầm lạc như đã qui định Có lẽ đó là kinh nghiệm hoán cải những người khác đạo mà sau này ngài sẽ thực hành để đạt được nhiều kết quả phong phú hơn nữa nơi miền truyền giáo Việt nam Nhưng cảm động nhất có lẽ là tâm tình thao thức của ngài dành cho tù nhân Một lần đi ngang qua trại giam ngài đã tâm sự với người bạn thân ông Louis Berger Nếu tôi phải ở lại Lyon tham vọng của tôi là trở thành tuyên úy của nhà tù Tôi sẽ là người an ủi và là bạn của kẻ khốn khổ mà xã hội ruồng bỏ mà nền công lý nhân loại sắp giáng xuống Tôi sẽ tự giam mình với người anh em trong ngục tối Tôi sẽ hôn xích xiềng của anh để dạy cho anh biết thánh hoá chúng Vâng tôi sẽ thành công trong việc làm cho anh bớt sầu khổ vì nghĩ đến máy chém bằng cách tả cho anh thấy niềm vui nước trời nơi tôi chuẩn bị cho anh đến Nhưng nếu cuối cùng người anh em vẫn từ chối công việc của tôi tôi sẽ nằm ngang cửa phòng anh và sẽ hét lên với hết sức lực của niềm tin và trái tim tôi Người anh em
Page 26 - Vietnamese - : 26 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT của tôi trước khi vào hỏa ngục anh hãy bước qua xác tôi Thật là tấm lòng mục tử Quả thật ngài muốn mang trái tim và vòng tay của Thiên Chúa để có thể đón nhận tất cả mọi người ôm tất cả mọi người trong tình yêu thương Chính vì thế khao khát đi truyền giáo cho những người anh em ở miền Viễn Đông xa xôi vẫn nung đốt tâm hồn ngài Không chỉ là khao khát trong tâm hồn ngài còn biểu lộ trong hành động Nghe nói tại miền truyền giáo phải di chuyển bằng thuyền ngài ra sức tập chèo thuyền đi lại trên sông nước Nghe nói các nhà truyền giáo phải đói khát trốn chạy trong núi rừng không có gì để ăn ngài đã tập ăn rễ cây cỏ dại Chưa được đi truyền giáo nhưng ngài đã sống trước hoàn cảnh của xứ truyền giáo Ngài đã yêu mến khung cảnh đất nước con người ở nơi ngài sẽ đến Đã sống trước những hoàn cảnh trong tương lai Thật là một khao khát thẳm sâu và mãnh liệt Những khao khát đẹp lòng Chúa chắc chắn sẽ được Chúa chấp nhận Sau ba năm làm phó xứ Saint Georges ngài một lần nữa xin Đức cha Giáo phận cho đi truyền giáo Đứng trước sự kiên trì và tinh thần hăng hái ra đi của ngài Đức cha không có thể chối từ một lần nữa Tuy nhu cầu Giáo phận cần thiết nhưng nhu cầu Giáo hội quan trọng hơn Tuy ANONYME Vie de Mgr PierreAndré Retord Éd Louis Perrin Lyon 1859 p1516 Amazon tái bản 2012 vẫn đề tác giả là Anonymous Theo IRFA thì tác giả là Abbé Certes Nguồn httpswwwirfaparisfrnoticesnoticesbiographiquesretord Chúng tôi trung thành với bản gốc không đề tác giả
Page 27 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 27 linh mục thánh thiện rất hữu ích cho giáo xứ nhưng còn hữu ích hơn cho dân ngoại Và Đức cha đã chấp nhận Thật là một tin vui lớn Sau bao năm ấp ủ giờ đây ước mong ra đi truyền giáo thành hiện thực Sự đồng ý của Đức cha như tiếng còi xuất phát Cha Retord Liêu mau chóng giã từ gia đình giã từ giáo xứ giã từ bạn bè Ngài không mất nhiều thời giờ và không mất nhiều lời Chỉ đơn sơ thân tình và sâu lắng Ngài dành hết năng lực chuẩn bị cho chuyến đi xa vĩnh viễn không bao giờ trở lại Ngài mau chóng lên đường gia nhập Hội Thừa sai Ba lê chờ ngày sang Viễn Đông Chúa tuyển chọn ngài cách lạ lùng Chúa đã làm cho những điều tưởng như không thể trở thành có thể Chúa dẫn đưa ngài đi từng bước nhỏ Nhưng phải đến bước cuối cùng ta mới nhận ra tất cả là do ơn Chúa dẫn ngài đi trong chương trình của Chúa Chúa dẫn ngài đi trên những ngã rẽ quanh co tưởng chừng như lạc lối Nhưng tất cả đều giúp ngài đạt đến đích điểm Và khi đạt đến đích điểm người ta mới thấy tất cả đều hợp lý đến từng chi tiết Từng biến cố tưởng chừng như vô nghĩa nhưng khi sắp xếp vào trật tự lại trở thành một mắt xích quan trọng trong xâu chuỗi đời người Những sự việc tưởng là chướng ngại ngăn bước tiến nhưng thật sự lại là những bệ phóng giúp ngài đi xa hơn Thật lạ lùng mỗi biến cố trong đời đều là những bài học Chúa dùng đào tạo người môn đệ đặc biệt trở thành người lãnh đạo tương lai Và Đức cha Retord Liêu là một học trò xuất sắc của Chúa Ngài không nhìn thấy trước mọi sự Nhưng Chúa dẫn dắt đến đâu ngài sẵn sàng đi đến
Page 28 - Vietnamese - : 28 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT đấy Chúa dạy bài học nào ngài cũng học hiểu và thực hành bài học ấy Chúa gửi đến thử thách nào ngài cũng lãnh nhận và biến chúng thành động lực tiến xa hơn trên đường tu đức Vì thế ngài luôn luôn lên đường
Page 29 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 29 LÊN ĐƯỜNG Được phép Bề trên Cha Retord Liêu nhanh chóng lên đường Đầu tiên là từ giã Giáo phận Lyon để gia nhập Hội Thừa sai Ba lê Ngày 29 tháng 6 năm 1831 ngài được nhận vào chủng viện Hội Thừa sai Ba lê ở số 128 rue du Bac Paris Từ hai thế kỷ nay tính đến thời đức cha Retord Liêu đây là địa chỉ uy tín chuyên đào tạo biết bao lớp thừa sai chuyên nghiệp Đã gửi nhiều Giám mục linh mục đi các miền truyền giáo đặc biệt Việt nam Đã có nhiều chứng nhân tử đạo anh hùng Các thừa sai trước khi lên đường đều phải về trụ sở chính của Hội Thừa sai để được đào tạo học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm truyền giáo Những ngày tháng ngắn ngủi tại chủng viện Hội Thừa sai Ba lê là những ngày vừa sốt sắng thánh thiện vừa đầm ấm tình huynh đệ Tại đây Cha Retord Liêu gặp gỡ nhiều vị bề trên nhiều bạn đồng hành và nhiều chủng sinh trẻ tuổi Tất cả đang được chuẩn bị để kẻ trước người sau lên đường truyền giáo Cả một khí thế lên đường Mọi người cùng chia sẻ ước vọng lên đường Mọi người cùng chia sẻ kiến thức về truyền giáo Về các miền truyền giáo Về tình
Page 30 - Vietnamese - : 30 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT hình truyền giáo Càng nôn nao lên đường các ngài càng chuẩn bị kỹ lưỡng cho cuộc hành trình Như người chiến sĩ chuẩn bị kỹ lưỡng cho một cuộc chiến sinh tử Cuộc chiến rất khốc liệt Vì vừa phải chiến đấu với những thế lực ma quỷ vô hình vừa phải chiến đấu với các sự dữ hữu hình đó là các vua chúa và các cuộc bắt bớ Vừa phải đương đầu với các tôn giáo đã có sẵn nơi dân chúng vừa phải làm sao cho người dân nhận biết đạo thật nhận biết Chúa thật và hạnh phúc thật Càng say sưa công việc truyền giáo các ngài càng miệt mài rèn luyện để trở thành những thợ gặt lành nghề Việc đầu tiên là nghiền ngẫm hai tài liệu hướng dẫn các thừa sai Đó là Huấn thị của Bộ Loan báo Tin Mừng do Guillaume Lesley soạn thảo năm 1659 dành cho các vị đại diện Tông toà Đàng Ngoài và Đàng Trong Và quyển Lời nhắn nhủ các vị Thừa sai của hai Đức cha Francois Pallu và Pierre Lambert de la Motte hai vị Giám mục tiên khởi của hai Giáo phận đầu tiên tại Việt nam soạn thảo năm 1665 Hai quyển chỉ nam được nghiên cứu kỹ lưỡng và được soạn thảo công phu đã đưa ra những hướng dẫn ích lợi cho các vị thừa sai Từ việc chuẩn bị đào tạo các vị thừa sai trước khi lên đường đến những thái độ mà thừa sai phải có trong khi đi đường Đặc biệt các vị thừa sai phải sống ra sao trong khi làm việc truyền giáo Từ việc rèn SCONGREGATION DE LA PROPAGANDE Instructions aux vicaires apostoliques des royaumes du Tonkin et de la Cochinchine FPALLU et PIERRE LAMBERT DE LA MOTTE Monita ad Missionarios
Page 31 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 31 luyện đời sống thiêng liêng đến việc quản lý cũng như sử dụng vật chất Từ việc học văn hoá ngôn ngữ đến việc thích nghi với văn hoá khí hậu vùng nhiệt đới Từ thái độ đối với vua quan đến thái độ đối với dân chúng Từ việc trân trọng các tôn giáo sẵn có đến việc trân trọng người bản xứ Từ việc tích cực truyền giảng đến việc không tham gia các hoạt động chính trị Từ việc đào tạo đến việc tiến cử người địa phương vào chức thánh Từ việc quản lý tiền của đến việc tổ chức các giáo xứ giáo họ hội đoànNói chung là những hướng dẫn rất cụ thể chi tiết và rất sát sao với xã hội văn hoá người Việt nam thời bấy giờ Tuân theo hướng dẫn của các chỉ nam quý giá những ngày đầu tiên ở tại Trụ sở Hội Thừa sai các ngài dành nhiều thời giờ tĩnh tâm cầu nguyện Như Chúa Giêsu đã dạy Lúa chín đầy đồng mà thợ gặt lại ít Vậy anh em hãy xin chủ mùa gặt sai thợ ra gặt lúa về Lc 102 Phải cầu nguyện trước khi lên đường Vì thế các ngài khởi đầu lên đường truyền giáo bằng tĩnh tâm cầu nguyên để xin ơn Chúa soi sáng cho biết những việc phải làm và đủ sức chịu đựng các khó khăn thử thách Ngôi nhà nằm ở trung tâm thành phố Paris nhưng với lối kiến trúc thâm nghiêm có vườn rộng hiếm có và có hai nhà nguyện đặc biệt nhà nguyện dưới tầng hầm rất yên tĩnh thuận lợi cho việc tĩnh tâm cầu nguyện Tất cả giúp cho các vị thừa sai cầu nguyện sâu lắng chuẩn bị tâm hồn sẵn sàng ra đi làm chứng cho Chúa Càng ý thức được tầm quan trọng và tình hình khó khăn của việc rao giảng các ngài càng cầu nguyện tha thiết hơn Với xác tín rằng
Page 32 - Vietnamese - : 32 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT chẳng có thể làm gì nếu không có Chúa nên các ngài càng tĩnh tâm cầu nguyện rất sốt sắng tha thiết hơn Các ngài cũng đến thư viện tìm nghiên cứu lịch sử địa lý văn hoá của các nước nơi các ngài sắp đến Theo lời khuyên dạy của các sách hướng dẫn truyền giáo việc học ngôn ngữ là không thể thiếu Cha Retord Liêu được chỉ định đi Việt nam nên ngài đặc biệt lưu ý tìm đọc những sách dạy ngôn ngữ tiếng Việt Thời ấy thư viện của Hội Thừa sai đã có sẵn từ điển Việt La của Đức cha Bá đa Lộc các quyển tự điển Việt Bồ La Ngữ pháp tiếng Việt và quyển Phép giảng Tám ngày của cha Đắc lộ Ngoài ra còn có những thư từ những báo cáo những tổng kết của các vị thừa sai đang làm việc tại Việt nam Sau hai trăm năm được La tinh hoá chữ Việt đã khá hoàn chỉnh nên các ngài cảm thấy việc học tiếng Việt khá dễ dàng Tuy nhiên các dấu giọng lại thật khó khăn và phức tạp Sai một ly đi một dặm Các ngài cũng theo dõi tin tức để biết rõ tình hình các nước thái độ của các vua chúa đối với đạo Chúa Vào thời điểm ấy vua Minh Mạng đang cai trị Việt nam đã bộc lộ thái độ thù ghét đạo Công giáo Thái độ của vua Minh Mạng là cả một quá trình phức tạp Thoạt tiên vua Gia Long có cảm tình với đạo Công giáo Vì vào năm 1777 Quang Trung đuổi tận giết tuyệt nhà Nguyễn tại Long xuyên Nguyễn Ánh lúc ấy mới 15 tuổi mồ côi cha chạy thoát cuộc truy sát của quân Tây sơn là nhờ linh mục Phaolô Hồ văn Nghị giấu vua trong thuyền
Page 33 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 33 rồi chở ra Hà tiên Tại Hà tiên Nguyễn Ánh trọ trong nhà của đức cha Bá đa Lộc Quyết tâm ủng hộ Nguyễn Ánh trong công cuộc giành lại độc lập thống nhất Đức cha đã kêu gọi nhiều người Pháp đến giúp Nguyễn Ánh Trong số đó có những người lính hải quân Nhờ đó Nguyễn Ánh có đội chiến thuyền hùng mạnh Luôn chiến thắng trong các cuộc thuỷ chiến Khi lên ngôi vua vua Gia Long tin tưởng trao Hoàng tử Cảnh con trưởng của vua cho đức cha dạy dỗ Tuy nhiên sau một thời gian được học giáo lý hoàng tử Cảnh trở về không chịu bái lạy bàn thờ tổ tiên Việc này khiến cả vua Gia Long lẫn quần thần tức giận Hoàng tử Cảnh mất sớm ở tuổi hai mươi mốt Theo nguồn tin chính thức thì ông bị bệnh đậu mùa Nhưng có người cho rằng ông đã bị đầu độc Theo truyền thống nho giáo phải lập dòng trưởng đích tôn thừa trọng đưa con của Hoàng tử Cảnh là Nguyễn phước Mỹ Đường lên kế vị Sau rất nhiều ý kiến trái ngược Có cả đổ máu Cuối cùng vua Gia Long đã lập Minh Mạng là con bà thứ phi Vua Gia Long lập Minh Mạng với hai lý do công khai Sợ Mỹ Đường còn quá trẻ Bỏ cháu lập con là bình thường Nhưng có lẽ còn một lý do sâu xa hơn Mỹ Đường thân thiết với các vị thừa sai Còn Minh Mạng cực đoan theo nho học kiên quyết chống Thư cha Julien Faulet gửi cha Descouvrières ngày 2541780 Launay III tr 70 Theo THUỴ KHUÊ Vua Gia Long và người Pháp NXB Hồng Đức 2017 tr71
Page 34 - Vietnamese - : 34 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT lại Tây phương Sau này còn xảy ra sự kiện đau thương hơn nữa Minh Mạng xử tử toàn bộ gia đình Mỹ Đường Giáng xuống hàng thứ dân Loại tên cả dòng tộc ra khỏi tôn phả Ngay khi Minh Mạng lên ngôi đức cha Labartette đã viết tường trình về trụ sở Macau Vua này chống đối giao thương với người Âu Tuy vẫn đối xử tốt với hai vị sĩ quan của chúng ta các ông Chaigneau và Vannier ở Huế nhưng tôi tin chắc vua muốn đẩy các ông đi xa Vua phá huỷ tất cả những gì vua cha đã thực hiện và tuyệt đối mê tín Theo nho học nên vua là môn đệ trung tín nhất của Khổng tử Vua đe doạ nếu nghe thấy bất cứ một lời than phiền nhỏ nào sẽ lập tức xua đuổi tất cả chúng ta ra khỏi vương quốc Đức cha Labartette hiểu điều đó Hai ông Chaigneau và Vannier dù công trạng lớn giúp vua Gia Long thống nhất đất nước cũng hiểu thái độ của vua Minh Mạng Vì thế hai ông đã cáo quan trở về Pháp Khi lên ngôi vua Minh Mạng muốn cấm đạo ngay tức khắc nhưng Tả quân Lê văn Duyệt công thần lập quốc của vua Gia Long đã cương quyết can ngăn Tả quân nói Vua không còn nhớ đến những sự giúp đỡ của các thừa sai đã cho gạo khi chúng ta đói cho vải chúng ta mặcTại sao chúng ta lại bắt bớ các đạo trưởng Tây khi cơm gạo họ cho chúng ta ăn còn ở chân răng Tuy chưa có thể cấm GUY MARIE OURY Le Vietnam des Martyrs et des Saints Fayard 1988 p94
Page 35 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 35 đạo nhưng nhà vua đã ra lệnh triệu tập các vị Thừa sai về kinh đô lý do là để thay thế hai sĩ quan Chaigneau và Vannier giúp vua thông dịch nhưng thực chất là để cách ly các ngài với giáo dân và để các ngài khỏi truyền đạo Sau khi Lê văn Duyệt qua đời vua Minh Mạng cho san bằng mộ gông mộ và xử phạt một trăm roi trên mộ giết các thân nhân gia tộc của Lê văn Duyệt rồi bắt đầu cuộc cấm đạo vô cùng dữ dội Tuy thời gian lưu lại chủng viện Hội Thừa sai chỉ non hai tháng nhưng đã hun đúc tinh thần Cha Retord Liêu rất nhiều Từ bầu khí sốt sắng của những ngày tĩnh tâm đến bầu khí sôi sục nhiệt huyết của tinh thần anh em Từ những lời dạy bảo chí tình của các bề trên hướng dẫn đến những chỉ thị của Toà Thánh và các vị sáng lập Tất cả như một thứ lương thực thiêng liêng thay đổi máu thịt cha Retord Liêu gia tăng trong cha nhiệt tình muốn hiến thân phụng sự Chúa muốn đem Tin Mừng đến những miền xa xăm muốn được đổ máu vì Chúa và vì anh em Và vì thế niềm khao khát lên đường của ngài càng thêm mãnh liệt Ngày mong đợi đã đến Ngày 23 tháng 8 năm 1831 ngài rời Paris để sang Việt nam Lễ nghi đưa tiễn tuy đơn sơ nhưng không kém phần trang nghiêm và cảm động Ra đi là không hẹn ngày về Còn hơn nữa ra đi là nắm chắc cái chết tại xứ truyền giáo Vì thế có lễ nghi sai đi rất cảm động Sau khi đức Giám mục ban lệnh lên đường chính ngài hôn chân các vị thừa sai Sau đó các cha bề trên giám đốc chủng viện giáo sư cha mẹ gia đình bạn bè lần lượt GUY MARIE OURY sđd p105
Page 36 - Vietnamese - : 36 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT đến hôn chân các ngài Đó là thể hiện lời tiên tri Isaia Đẹp thay trên đồi núi bước chân người loan báo Tin Mừng công bố bình an người loan tin hạnh phúc công bố ơn cứu độ Is 527 Tiễn biệt thật đẹp đẽ Những bước chân thừa sai là những bước chân đẹp đẽ Tiễn biệt thật cảm động Vì đó là lần cuối cùng gặp nhau Vì các ngài đã trở thành những hạt lúa Chúa gieo vào miền truyền giáo Hạt lúa gieo xuống phải mục nát phải chết đi Cha Retord Liêu ghi lại một chút tâm tình trong buổi tiễn biệt Đi là chết trong lòng một ít Khi nói lời tiễn biệt thiêng liêng Đem tâm hồn gieo khắp miền Mỗi lời chào biệt lòng thêm ngại ngùng Ra đi là chết là buồn Các ngài phải chờ tàu tại cảng Bordeaux Ngày 19 tháng 9 tàu Cambacérès đưa các ngài rời Bordeaux Phải xa lìa quê hương nước Pháp thật rồi Nhìn quê hương xa dần các ngài không khỏi cảm thấy chút bùi ngùi Vì sẽ không bao giờ gặp lại quê hương và những người thân yêu nữa Cha Retord Liêu còn ghi lại trong nhật ký mấy vần thơ có chút ngậm ngùi nhưng vẫn đượm chí khí hùng tráng Đi là dấn thân vào hang hùm miệng sói nhưng đó là sứ mạng cao cả Vì thế đừng bi luỵ sầu thương ANONYME sđd p28 ADRIEN LAUNAY sđd tr 40
Page 37 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 37 Giờ ra đi cuối cùng rồi cũng đến Tôi xa bạn thật rồi là vĩnh viễn Hỡi bạn bè nơi quê mẹ thân thương Xin gửi trao đây ánh mắt vấn vương Đừng than trách dẫu tôi gặp khốn khó Vì tôi đã làm con của thập giá Chỉ nghe theo tiếng gọi Chúa Giêsu Chỉ đi theo người mục tử nhân từ Dù gian khó đã lờ mờ ẩn hiện Mắt kẻ dữ đã long lên nham hiểm Vẳng bên tai nghe tiếng chúng thét gào Những ngôn từ ôi dữ tợn gắt gao Lệnh cho tôi lặng im hay là chết Nhưng đừng trách dù tôi bị huỷ diệt Sẽ đến ngày rất dài sau trận chiến Sẽ đến ngày đạt đến niềm vinh hiển Khi tôi giành chiến thắng lẫy lừng Chính Đức Vua thiên quốc sẽ trả công Cho chiến sĩ can trường của Chúa Vì thế Đừng tiếc buồn vì tôi gặp khốn khó Nhưng ngậm ngùi ly biệt chỉ là thoáng qua Trên tàu Cha Retord Liêu không cô đơn Ngài có bốn bạn đồng hành Cha Rouge và Cha Suat cùng đến Việt nam Cha ADRIEN LAUNAY sđd tr 42
Page 38 - Vietnamese - : 38 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT Clémenceau đi Thái lan và Cha Cornay đi Trung quốc Các ngài chia sẻ với nhau và khích lệ nhau làm việc Chuyến hành trình dài không tẻ nhạt vì chương trình sinh hoạt dày đặc Các giờ cầu nguyện suy niệm rất sốt sắng vì các ngài cảm thấy nhiệm vụ quan trọng và khó khăn sắp bắt đầu Biết bao người biết bao công việc và biết bao gian nan thử thách đang đón chờ các ngài tại những miền đất dữ dội ấy Không có ơn Chúa chắc chắn sẽ khó vượt qua Phải có Chúa trong mình Phải mang Chúa đến cứu thoát những ai còn dưới ách tử thần Cuộc hành trình đã trở thành một cuộc tĩnh tâm tiếp nối cầu nguyện Con tàu đã trở thành nhà thờ Năm vị thừa sai trở thành một cộng đoàn tĩnh tâm sốt sắng Trên tàu các ngài tụ họp kinh nguyện ca hát như trong nhà nguyện của Hội Thừa sai Ngoài giờ kinh nguyện các ngài dành thời giờ đọc sách đủ mọi loại Đọc về thiên văn để hiểu biết những hiện tượng thiên nhiên trong vũ trụ Đọc về lịch sử và địa lý để có thể định vị mình trong thế giới Nhất là học hỏi thêm về miền đất các ngài sắp nhận làm quê hương thứ hai Về người dân Về ngôn ngữ Về tâm tính phong tục văn hoá của dân tộc mà các ngài muốn trở thành đồng bào của họ Các ngài thực tập truyền giáo ngay trên tàu với các thuỷ thủ Vì các thuỷ thủ thường lênh đênh trên biển nên đời sống đạo phai nhạt Các ngài tiếp cận trò chuyện và đánh thức đức tin đang ngủ mê của họ Các ngài dễ dàng thành công với các thuỷ thủ Nhưng với các sĩ quan việc thuyết
Page 39 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 39 phục khó hơn nhiều Cha Retord Liêu muốn thuyết phục viên thuyền trưởng Nhưng ông né tránh Các ngài cũng không quên thưởng thức vẻ đẹp của thiên nhiên Đường sang phương đông thật đẹp Càng đi mặt trời càng rạng rỡ Biển càng trong xanh Cha Retord cảm hứng ghi lại cảnh đẹp của một buổi chiều trên biển Chiều tối biển thường xuyên phẳng lặng đây là lúc quang cảnh tuyệt vời nhất ánh sáng những vì sao phản chiếu lung linh trên mặt nước Biển phát sáng như một đám cháy lớn Những quả cầu lửa tung tăng nhảy múa quanh con tàu Đường tàu đi vẽ nên một vệt sáng dài Đúng là giải Ngân hà trên biển Hay cảnh tượng một buổi sáng trời thanh biển lặng sau cơn bão Cơn bão gầm thét suốt đêm Nhưng đến sáng trời quang mây tạnh Gió nhẹ Biển êm Thi thoảng vẫn còn những lượn sóng cao Cảnh tượng thật đẹp Những đợt sóng lớn như những ngọn núi hùng vĩ đang di chuyển trên mặt biển Tôi thầm nhủ Đó chính là hình ảnh vinh quang trần thế Chúng nổi lên rất lớn và rất nhanh Nhưng rồi tan biến mau chóng Chỉ để lại một chút dấu vết khốn cùng và tủi hổ Đó chính là hình ảnh của cuộc đời của chính cuộc đời tôi tôi chỉ được hạnh phúc khi chìm vào đáy lòng tôi cũng như ở đáy biển sâu nơi không có xao động nào chạm tới Trên đường tàu đã đi qua mũi Hảo Vọng Manilla Càng gần tới đích tâm hồn các vị thừa sai càng thêm phấn Thư cha Retord gửi cha Cheynet ngày 25 3 1832
Page 40 - Vietnamese - : 40 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT khích Như người thợ gặt chuẩn bị bước xuống thu hoạch những bó lúa vàng Cha Retord Liêu cảm hứng ghi lại một chút cảm nghĩ về phương đông trong nhật ký của ngài Ban mai tươi mát trong bầu khí tĩnh lặng Tiếng sóng mơ hồ hoà lẫn với tiếng gió nhẹ lướt qua vòm cây um tùm hoa lá Mây lờ lững trôi trên mặt biển Bình minh mở ra cánh cửa Phương Đông Ánh sao mờ dần trên những làng quê cỏ cây xanh ngát Cảnh tượng tươi đẹp quá khiến ngòi bút tôi cứ thoăn thoắt trên giấy Nhưng một vị thừa sai cần phải biết từ chối những câu văn duyên dáng cũng như những cảnh đẹp quá thơ mộng của cuộc sống Tàu nghỉ lại Manilla một thời gian Dịp này các ngài đi thăm thú cho biết dân tình và sinh hoạt đặc biệt sinh hoạt tôn giáo Cha Retord Liêu rất cảm kích trước đức tin và lòng đạo đức đơn sơn của người dân bản xứ Ngài ghi nhận Chẳng đâu nghe thấy một lời nào xúc phạm đến đạo Chúa Có tìm khắp Manila thành phố hơn 60000 dân cũng không thấy một quyển sách báo xấu không một hàng cà phê không một vũ trường không một rạp hát nào duy nhất có một quán trọ của người Đức và lúc nào cũng vắng tanh Ngài đặc biệt ấn tượng khi tất cả thành phố từ sĩ quan đến binh lính từ thợ thuyền đến nông dân từ thương gia đến học sinh dừng mọi công việc kính cẩn bỏ mũ cúi đầu đọc kinh Truyền tin lúc cuối ngày Ibid Ibid
Page 41 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 41 Sau chín tháng lênh đênh các ngài mới đến Macau Macau bấy giờ là điểm trung chuyển của các thừa sai từ Châu Âu vào miền Viễn Đông Chuyến đi dài chấm dứt Một lần nữa các ngài được chuẩn bị cho cuộc đổ bộ cuối cùng Cha Retord Liêu đã được chỉ định vào Đàng Trong Nhưng vào thời điểm ấy không thể vào được Vì vua Minh Mạng để ngăn chặn các vị thừa sai hoạt động đã giam lỏng các ngài tại kinh đô Các giáo sĩ ở Đàng Trong quá nổi bật không thể ẩn trốn được Nhưng tại Đàng Ngoài các thừa sai vẫn tiếp tục ẩn nấp không ra trình diện Vì thế Cha Retord được chỉ định vào Đàng Ngoài Có lẽ Chúa muốn ngài lãnh trọng trách ở Đàng Ngoài sau này Quãng đường từ Pháp đến Macau dài hơn nhưng lại thoải mái dễ dàng hơn Đường từ Macau vào Bắc kỳ ngắn hơn nhưng lại vất vả và nguy hiểm hơn Các vị thừa sai phải thuê thuyền người Trung quốc Vì nếu rủi ro bị bắt họ dễ thoát án phạt hơn Nếu là tàu Cambacérès có lẽ chỉ mất vài ngày là đến Nhưng chiếc tàu của người Trung quốc đi mất hai mươi lăm ngày Mà ăn ở thì ôi thôi Hệt như một nhà tù Căn hầm tối tăm chẳng có một tia sáng nào lọt vào Lại còn ẩm ướt Thậm chí có cả những vũng nước Trên đầu thì nhện giăng Dưới sàn thì chuột và dán bò lổm ngổm Tất cả như báo trước cảnh sống trong những ngày sắp tới Ngày 11 tháng 07 năm 1832 khi nhìn thấy đất Bắc Kỳ từ xa Cha Retord Liêu phấn khích kêu lên Xin chào mảnh đất thân yêuXin chào vườn nho của Cha chúng ta còn đang phủ đầy gai nhọn và trái đắng Xin chào bãi chiến trường nơi chúng tôi sẽ chiến đấu cho đến hơi thở cuối
Page 42 - Vietnamese - : 42 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT cùng chống lại thủ lãnh tối tăm để cắm Thánh giá Chúa Giêsu lên những bàn thờ sẽ đổ nát tan tành của hắn Xin chào các thánh các thánh Bổn mạng và các Thiên thần hộ thủ của những nơi này các thánh Tử đạo đã đi trước chúng con trong sự nghiệp tông đồ Xin hãy phù hộ và hướng dẫn chúng con trên những con đường nhuộm máu của các ngài mà chúng con sắp đi qua Biết tin các ngài đến giáo dân đã cho một thuyền nhỏ ra đón Chủ tàu người Trung quốc cẩn thận tra hỏi xem họ có thật là người công giáo không Giáo dân làm dấu thánh giá khoe áo Đức Bà và tràng hạt để cho biết họ là người công giáo Nhưng cũng phải chờ đêm xuống mới có thể xuống thuyền nhỏ sau khi đã thay đổi y phục Các ngài ăn mặc như người Việt với áo dài đen và nón lá Các vị thừa sai kín đáo nằm chen chúc dưới lòng thuyền nhỏ hẹp Không dám cựa quậy Không dám lên tiếng Vừa bí mật vừa hồi hộp Mất hai giờ thuyền mới vào đến cửa sông Các vị phải chờ đợi gần một giờ nữa mới có một thuyền khác do một linh mục đến đón các ngài Thuyền lao vun vút trong bóng đêm Hết thuyền lại lên bờ Lập tức các ngài được giấu trong bốn chiếc võng che kín khiêng đi vùn vụt trong các ngõ ngách đêm tối Thật là tài tình và kín đáo Những chiếc võng như có cánh bay ngừng lại ở một làng có vẻ toàn tòng thuộc giáo phận Đông Đàng Ngoài Nhiều nữ tu và giáo dân ra chào đón rất thân tình ADRIEN LAUNAY sđd tr 54
Page 43 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 43 và nồng nhiệt Thật kỳ diệu Đức tin làm cho chúng ta gần gũi nhau như anh em một nhà Chưa gặp mà như quen biết đã lâu Không gì đẹp hơn tình thân yêu trong đức tin của Chúa Niềm vui càng gia tăng khi họ đưa các ngài đến chào hai đức cha Delgado Y và Henarès Minh dòng Đaminh Tây ban Nha Cả hai vị sau này đều được lãnh nhận triều thiên tử đạo Hai Đức cha thân tình nhắn nhủ các linh mục mới đến Các cha còn trẻ hãy giữ mình cẩn thận để còn làm được nhiều việc Ngắn gọn nhưng thân tình và tràn đầy khích lệ Sau khi nhận lời nhắn nhủ của hai Đức cha các vị thừa sai tiếp tục hành trình trong đêm tối Cứ ngày nghỉ đêm đi sáng ngày 19 tháng 7 năm 1832 thức dậy ở nhà chung Vĩnh trị các ngài đã nghe một thày già chào mừng Pater jam effugimus omne periculum Thưa cha chúng ta đã vượt thoát hết mọi nguy hiểm rồi Vâng thoát hết mọi nguy hiểm Nhưng mới chỉ là nguy hiểm bắt đầu thôi Miền đất tốt lành chào đón bước chân những người đi gieo như thế đó Rừng núi càng thâm sâu càng chứa nhiều kho tàng Ruộng đồng càng bùn lầy sẽ càng mầu mỡ Càng gian khổ mùa gặt sẽ càng phong phú Sẽ còn vô vàn nguy hiểm khác Nguy hiểm nào cũng chí mạng Cho đến khi lìa đời Hoặc ngoài pháp trường Hoặc trên rừng thẳm Hay trong hang sâu Đang ở nước Pháp yên lành giờ đây lúc nào cũng phải cẩn mật đề phòng hồi hộp chờ đợi các ngài cảm thấy thật giống như sinh hoạt của Giáo hội sơ khai Trốn chạy trong núi rừng Ẩn trú dưới hang sâu Những nguy hiểm không làm nhụt chí trái
Page 44 - Vietnamese - : 44 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT lại càng tăng thêm hào khí khiến các ngài càng thêm hăng hái tiến vào cánh đồng truyền giáo đầy hứa hẹn NHẬP GIA Đức cha Havard Du trao cho Cha Retord Liêu phụ trách miền Sơn Miêng Bấy giờ miền này bao gồm các xứ Kẻ Sải Kẻ Trừ Kẻ Lõi với mười nghìn giáo dân Ngài vừa chăm sóc giáo dân vừa học ngôn ngữ và văn hoá Việt nam Thày Phanxicô Xaviê Cần giúp việc cho ngài và giúp ngài học tiếng Việt Vừa chân ướt chân ráo đến nhiệm sở thì một loạt những khó khăn kinh hồn ập đến Như màn chào mừng người chiến sĩ đến chiến trường Hay như đòn phủ đầu của đối
Page 45 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 45 phương muốn dằn mặt địch thủ Như ma quỉ muốn làm nản lòng nhà truyền giáo Thoạt tiên là tin dữ Người anh họ của ngài cha Claude Deschavannes qua đời khi đang truyền giáo bên Lào Hai anh em rất thân thiết nhau Đã cùng nhau học tiếng Latinh Đã cùng nhau theo đuổi ơn gọi Cùng nhau vào hội Thừa sai Không được đi cùng nhau nhưng hai anh em hẹn gặp nhau tại miền truyền giáo Không ngờ cha Deschavannes lại ra đi trước Nhưng có lẽ ngài đã hoàn thành tâm nguyện Vì trong một bức thư viết cho Cha Retord Liêu Cha Deschavannes tâm sự Anh ao ước được chết sau khi đã dốc hết sức lực trên miền cát đá nóng bỏng trong thiếu thốn cùng cực thân thể bị giặc cướp và thú dữ xé nát Như thế khi đến trước toà Chúa anh có thể trình lên Chúa thể xác anh đã tàn phế vì vinh danh Chúa có thế anh mới hi vọng được cứu rỗi Rồi đến cơn bệnh thập tử nhất sinh Như đồng cảm với người anh họ Cha Retord Liêu đột nhiên lâm bệnh rất nặng Chưa quen thung thổ cha bị sốt rét ngã nước Bệnh nặng đến nỗi tưởng như đã cướp đi mạng sống của cha Cha viết thư cho gia đình kể lại bệnh của ngài như sau Suốt hai tháng tôi nằm không phải trên giường dù là một chiếc giường tồi tàn nhưng đơn giản là trên nền đất trong chòi tranh của tôi Tôi đang chiến đấu chống chọi lại cái ANONYME sđd tr87
Page 46 - Vietnamese - : 46 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT chết mà duy chỉ có sức mạnh của tính lạc quan cao độ mới vượt qua được Tôi không biết là tôi đã mắc phải bao nhiêu thứ bệnh đầu đau như búa bổ thở chẳng ra hơi sốt nóng như lửa ruột đau như thắt mặt mũi lở loét hết cả Tôi lao vùn vụt đến tận cửa nhà thần chết Tôi tưởng chỉ ngày một ngày hai là phải vượt qua biên giới chia cách thời gian với vô tận Nhưng Thiên Chúa đã thương xót tôi Ngài giơ cánh tay quyền năng bắt được tôi ngay trước miệng ngôi mộ đang há to chờ nuốt trọn thân tôi Vừa qua khỏi cơn bệnh thập tử nhất sinh ngài tức khắc đối diện với cuộc cấm đạo dữ dội của vua Minh Mạng Từ khi lên ngôi vua Minh Mạng đã rắp tâm tiêu diệt đạo công giáo Nhưng vì những người Pháp theo đức cha Bá đa Lộc giúp vua Gia Long còn đó Và những đại thần như Lê văn Duyệt vẫn có cảm tình với đạo Nên vua Minh Mạng đành chờ đợi thời cơ Năm 1825 hai ông Chaigneau và ông Vannier nhận thấy thái độ bạc bẽo của vua Minh Mạng đã tự nguyện xin rời khỏi Việt nam Vua Minh Mạng một mặt triệu tập các thừa sai về Huế để kiểm soát một mặt ngầm chỉ thị cho các địa phương ngăn chặn đạo Có hai nơi xảy ra đụng độ lớn Quan lại và lương dân đàn áp giáo dân tại Mông Phụ Sơn Tây và Dương Sơn Huế Vì chưa có lệnh cấm đạo nên giáo dân chỉ bị xử phạt Cha Jaccard Phan bị đưa về triều Thư gửi gia đình tháng 4 1833 Thư gửi cha Charrier ngày 2 tháng 8 1832
Page 47 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 47 đình làm chân tạp dịch chuyên phiên dịch và chạy văn thư Tháng 01 năm 1833 sau khi Lê văn Duyệt qua đời không còn ai ngăn cản vua ban hành chỉ dụ cấm đạo Không biết do vô tình hay cố ý vua ra lệnh nhục mạ Lê văn Duyệt bằng cách xúc phạm đến ngôi mộ của ông Điều này gây nên phẫn nộ Con nuôi của ông là Lê văn Khôi nổi dậy làm loạn Phải mất gần ba năm vua mới dẹp được loạn Để trả thù Lê văn Duyệt nhà vua cho xử án rất nặng với Lê văn Khôi Con cháu Lê văn Duyệt có đến 1831 người bị giết và chôn tại Mả Nguỵ cũng gọi là Mả Biền Tru Sài gòn Cố ý khép tội giáo sĩ Tây phương cấu kết với phản loạn chống chính quyền vua xử cha Marchand Du bản án nặng nề nhất án bá đao Sau khi xẻo từng miếng thịt của ngài một cách man rợ vua cho băm nát xương thịt của ngài quẳng xuống sông và đem thủ cấp của ngài đi bêu khắp đất nước Cha Retord Liêu khi thấy thủ cấp của cha Marchand Du đã rùng mình kinh sợ Giáo dân của ngài càng run sợ hơn Từ đó thái độ của nhà vua đối với đạo càng ngặt nghèo khắc nghiệt hơn nữa Trước cơn hung tàn của vua Minh Mạng các giáo điểm tan tác như bầy ong vỡ tổ Các cơ sở nhà nguyện nhà chung bị san bình địa Các cộng đoàn phải phân tán đi mỗi người mỗi ngả Chủng viện di dời sang Thái lan Các linh mục tu sĩ phải trốn chạy đã đành Cả giáo dân cũng không được bình an Họ phải bỏ quê hương nhà cửa Người thì xuống thuyền lang thang nay đây mai đó sinh sống bằng nghề đánh cá trên sông biển Người thì lên núi rừng sống chung với thú dữ với rừng thiêng nước độc Cuộc ruồng
Page 48 - Vietnamese - : 48 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT bố lục soát các làng xóm gây nên bao mối kinh hãi Nhà cửa bị lục tung Đến cả đất vườn cũng bị đào xới Vì họ nghi ngờ có hầm hố che giấu các vị thừa sai Hoặc chôn giấu sách lễ áo lễ tượng ảnh Thời vua Minh Mạng xảy ra nhiều dịch bệnh mất mùa Loạn lạc khắp nơi Bên ngoài thì biên giới bất ổn Bên trong có nhiều nhóm phản loạn Lớn nhất là Phan bá Vành Lê duy Lương và Nông văn Vân ở Đàng Ngoài Ở Đàng Trong cuộc nổi loạn của Lê văn Khôi có ảnh hưởng lớn đến mọi người Dân chúng oán thán vì đã đói nghèo mà còn phải sưu cao thuế nặng Nên cuối năm 1833 để trấn an dân chúng vua đã phải dâng lễ cầu an Vua công khai thú nhận đã phạm nhiều lầm lỗi Lại còn hoang phí xây dựng đền đài Khiến cho dân đói khổ Đất nước chịu nhiều tai hoạ Giặc giã khắp nơi Máu chảy thành sông Xương cao như núi Ôn dịch khiến nhiều người thiệt mạng Vua thành thực thề hứa sẽ thay đổi lối sống Sống đạm bạc tiết kiệm hơn Yêu thương dân chúng hơn Nhưng đó chỉ là hình thức Vua không thay đổi gì Nhất là việc bắt đạo còn gay gắt dữ tợn hơn trước Tháng 4 năm 1834 vua Minh Mạng tiếp tục ban bố Thập Điều giáo huấn dân chúng Không ai kể cả lương giáo coi trọng Thập Điều Chỉ có những làng xôi đỗ tìm cách áp chế người công giáo Tại Kẻ Vồi dân ngoại ép buộc giáo hữu phải đến rước tập Thập Điều tại nhà quan huyện với cái lọng thường được dùng để kiệu tượng Đức Mẹ vào thời bình
Page 49 - Vietnamese - : ĐỨC CHA RETORD LIÊU VỊ GIÁM MỤC CỦA THÁNH GIÁ 49 Tại Bằng Sở dân ngoại lấy tập Thập Điều bỏ vào trong chén thánh mà họ đã ăn cắp được rồi đặt trên bàn thờ có thắp nến xung quanh và đốt hương tay cầm roi sẵn sàng quất buộc các tín hữu phải qùy lạy trước sắc lệnh của vua Ngoài ra họ buộc giáo hữu phải thường xuyên giúp họ đọc tập Thập Điều hai lần mỗi tháng Những người na y còn ba o hoàng hơn cả nhà vua vì Minh Mạng chỉ bắt đọc bốn lần trong năm Vua truyền cho các thầy đồ phải triệu tập giáo dân và dạy cho họ biết luật nước phép vua Vua cũng bắt giáo dân phải xây dựng đền để cúng vái ngay tại tư gia Giáo dân phải góp công góp của vào việc xây chùa tại mỗi làng Và phải tham gia nghi thức cúng tế hàng tháng hàng năm Tháng 01 năm 1836 bộc lộ quyết tâm tiêu diệt đạo vua lại ra một sắc lệnh cấm đạo gắt gao và triệt để hơn nữa Trong cơn bách hại Cha Retord Liêu phải liên tục thay đổi nơi lẩn trốn Khi thì trong một nhà người dân có hai vách Khi thì giữa rừng sâu hoang vắng Lúc thì dưới hầm giữa bụi rậm Tại Tân Độ ngài có một chỗ ẩn nấp khá an toàn Đó là một hố sâu ẩn khuất ngoài bờ ruộng Dưới hầm kín như bưng một ống thông hơi kín đáo trổ lên ADRIEN LAUNAY sđd tr85
Page 50 - Vietnamese - : 50 ĐTGM GIUSE NGÔ QUANG KIỆT trong đám mây dại giúp ngài sống sót an toàn Dù đôi khi quân lính đi gần đến chỗ ngài ẩn nấp Giáo dân thán phục cha Retord Liêu là người mạnh mẽ Dù trốn chạy nhưng ngài không sợ hãi Dù vất vả ngài vẫn bình an Vì ngài luôn hiến dâng và phó thác cuộc sống trong tay Chúa Vì thế ngài luôn giữ tâm hồn lạc quan và óc hài hước Ngài dí dỏm tả lại lễ Giáng sinh của ngài như sau Từ một tháng nay anh bạn người Lyon trú ngụ trong một nơi hẻo lánh Anh mừng lễ Chúa Giáng sinh với hai người giúp việc trong một túp lều nhỏ bé và cũ nát Túp lều này rất giá trị vì cho anh thoải mái nằm dài trên chiếu mà nghiên cứu thiên văn bằng cách ngắm sao qua những lỗ thủng trên mái nhà Giữa cơn khốn khó tôi lại được hạnh phúc ngày ngày thờ lạy Chúa Giêsu ở ngay bên tôi Đấng từ sớm tinh mơ đã hạ cố ngự xuống tận túp lều của tôi Vài người Việt đơn sơ như các mục đồng cũng đến kính viếng Chúa và thăm vị thừa sai đáng thương Thừa sai ấy chẳng phải vua cũng chẳng phải đạo sĩ nhưng cũng từ phương xa đến để dâng lên Chúa chính mạng sống của mình Phải rồi khi đến Việt nam Cha Retord Liêu nguyện dâng cho Chúa và cho dân Việt nam tất cả cuộc đời của ngài Ngài nhận Việt nam là quê hương để yêu mến gắn bó Từ khi đến Việt nam ngài không bao giờ trở lại Pháp dù có ANONYME sđd tr 9394